جلباب (مفردات‌نهج‌البلاغه)جلباب (به کسر جیم) یکی از مفردات نهج البلاغه به معنای لباس و پوشش چادر مخصوص بانوان، که حضرت علی (علیه‌السلام) در جریان کشته شدن طلحه و زبیر در جنگ جمل و در مورد محبت ورزیدن نسبت به اهل بیت (علیهم‌السّلام) و... از این واژه استفاده نموده است. ۱ - مفهومشناسیجلباب (به کسر جیم) به معنای لباس و پوشش چادر مخصوص بانوان آمده است. چنان‌که در اقرب الموارد آمده: الجلباب: «القمیص و ثوب واسع للمراة دون الملحفة.» این واژه به معنای روسری و مانند آن نیست؛ بلکه به معنای لباس چادر مانندی است که زنان از روی لباس می‌پوشیدند. ۲ - کاربردهاامام (صلوات‌الله‌علیه) پس از کشته شدن طلحه و زبیر ضمن کلامی به مردم فرموده است: «سترنی عنکم جلباب الدین؛ لباس دین مرا از شما مستور کرد.» یعنی آنچه شما را از من مانع شد، آن بود که شما ظاهراً اهل دین بودید. امام (علیه‌السلام) در حکمت ۱۱۲ فرموده‌اند: «من احبّنا اهل البیت فلیستعدّ للفقر جلبابا.» مرحوم رضی در ذیل این سخن آورده است: این سخن معنای دیگری نیز دارد که محلّ ذکر آن نیست. محمد عبده نیز نوشته است: هر کس آن‌ها را دوست بدارد، فقط برای خدا دوست بدارد، دنیا از آن‌ها طلبیده نمی‌شود. همچنین ابن میثم در تبیین این سخن آورده است: چون محبّ حقیقی باید از آن‌ها متابعت کند و از کارهای آن‌ها ترک دنیا، ناداری و صبر بر آن است؛ هر محبّ نیز باید شعارش همان باشد، به بیان دیگر باید در بی‌اعتنایی به دنیا و تحمّل بر ناداری تابع آن‌ها باشد. نگارنده معتقد است پرهیز از حرام‌ها و احتیاط از مشتبهات هر قدر بیشتر باشد محرومیّت زیاد خواهد بود، آن یک نوع فقر و نارسایی است؛ و الله اعلم. ابن میثم در شرح این سخن کلامی از ابن قتیبه نیز نقل کرده است. جمع واژه «جلباب»، «جلابیب» است. چنان‌که امام (علیه‌السلام) در نامه‌ای به معاویه می‌نویسد: «و کیف انت صانع اذا تکشّفت عنک جلابیب ما انت فیه من دنیا قد تبهّجت بزینتها؛ چطور خواهی بود چون زدوده شود از تو پرده‌های آنچه در آن هستی از دنیایی یکه باز نیت خود بهجت آور شده است.» ۳ - تعداد کاربرداین واژه نه بار در «نهج البلاغه» آمده است. ۴ - پانویس۵ - منبعقرشی بنابی، علی‌اکبر، مفردات نهج البلاغه، برگرفته از مقاله «جلباب»، ص۲۲۳-۲۲۴. |